Ząbkowanie – kompendium dla rodziców

Ząbkowanie to proces wyrzynania się zębów. Człowiek przechodzi przez nie dwu krotnie w ciągu swojego życia. W tym artykule znajdziesz wszystkie potrzebne informacje dotyczące tego procesu. Na początek zaczynamy od dobrej informacji dla wszystkich zdenerwowanych rodziców, których dzieci właśnie ząbkują: spokojnie każdy z nas przez to przechodził ;).

Spis treści i przypomnienie.

Ze względu na rozbudowany charakter tego artykułu dla Państwa wygody postanowiliśmy podzielić go na kilka części. Osoby zainteresowane konkretnym zagadnieniem – używając poniższego spisu treści mogą w szybki sposób znaleźć istotne dla siebie informacje. Jednak zachęcamy Państwa do przeczytania całego artykułu w końcu jak by nie patrzeć ząbkowanie dotyczy też osób dorosłych (wyrzynanie się trzecich zębów trzonowych potocznie zwanych „ósemkami” bądź „zębami mądrości”). Artykuł adresowany jest do pacjentów i na pewno nie wyczerpuje tematu w sposób naukowy – profesjonalistów odsyłamy, więc do fachowej literatury (pomocna może okazać się bibliografia na końcu artykułu).

Zagadnienia poruszone w artykule:

• Fazy ząbkowania.
• Ząbkowanie u niemowląt.
• Bardzo ważne (polecam przeczytać).
• Ząbkowanie u dzieci.
• Objawy ząbkowania
• Jak pomóc dziecku, które ząbkuje?

Na wstępie jeszcze przypomnienie: żaden, nawet najlepiej nawet napisany artykuł nie może w żadnym stopniu zastąpić wizyty u lekarza! Jeśli tylko mają Państwo jakieś obawy, pytania odnośnie tematu ząbkowania najlepiej będzie odwiedzić lekarza dentystę (najlepiej żeby był to pedodonta, – czyli specjalista stomatologii dziecięcej). Tylko ocena i badanie danego pacjenta może rozwiać wątpliwości. Nie polecamy „samo diagnozowania się”, bo może przysporzyć ono więcej problemów niż samo ząbkowanie :). Dotyczy to zarówno zagadnienia poruszonego w tym artykule jak i w pozostałych na tej stronie.

Ząbkowanie spędza sen z powiek rodzicom.

Wielu świeżo upieczonych rodziców denerwuje się na myśl o tym, że ich maleństwo może zacząć ząbkować. W duchu zadają sobie pytania:, kiedy zaczyna się ząbkowanie, jakie są jego objawy, czy dziecko będzie czuło ból, w jakiej kolejności wyrzynają się ząbki, kiedy należy udać się do lekarza stomatologa, a może iść z dzieckiem do pediatry? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w poniższym tekście.

Czym jest ząbkowanie?

Ząbkowanie, czyli wyrzynanie się zębów można scharakteryzować, jako następujące po sobie dojrzewanie i pojawianie się w jamie ustnej kolejnych zębów (zarówno mlecznych jak i stałych). Trwa ono od wczesnych miesięcy życia płodowego (formowanie się zawiązków zębów) aż do wieku dojrzałego i kończy się pojawieniem trzecich zębów trzonowych. Jest to naturalny proces dotyczący każdego prawidłowo rozwijającego się organizmu. Dla pojedynczego zęba dzieli się on na trzy fazy:

• Faza przed erupcyjna – wszystko, co dzieje się z zębem przed jego pojawieniem się w jamie ustnej, (czyli między innymi formowanie się zawiązka zęba – to, że nie widać gołym okiem tych procesów to nie znaczy, że nie są one ważne – w tym okresie mogą powstawać na przykład zmiany koloru zębów, więcej na ten temat w artykule: przebarwienia na zębach.)
• Faza przed funkcyjna – okres, jaki upływa od pojawienia się zęba w jamie ustnej do jego ustawienia w linii zgryzu, (czyli zetknięcia się z zębem przeciwnym), wraz z erupcją zęba następuje wzrost korzenia zęba ma to duże znaczenie przy leczeniu kanałowym zębów u dzieci.
• Faza funkcyjna – wszystko to, co następuje po pełnym ukształtowaniu korony i korzeni danego zęba.

Ząbkowanie u niemowląt.

Wiek niemowlęcy trwa do pierwszego roku życia wiec ząbkowanie dotyczy także niemowlaków. Ząbkowanie (w rozumieniu procesu widocznego w jamie ustnej) u niemowląt zaczyna się zazwyczaj około 6 miesiąca życia. Przyjmuje się, że to, kiedy dokładnie zacznie wyrzynać się pierwszy ząb jest uwarunkowane w ogromnej mierze genetycznie (różne źródła naukowe szacują średnio wpływ genów na około 70 procent) reszta zależna jest od innych czynników na przykład hormonalnych czy środowiskowych (prosto: to, w jakich warunkach wychowywane jest niemowlę). Tutaj mała wskazówka dla rodziców warto zapytać się swoich rodziców jak u nas samych przebiegało ząbkowanie, – jeśli będą pamiętać to jest będzie to dla nas podpowiedź jak może ząbkować nasze własne dziecko.

Terminy ząbkowania u niemowląt (w miesiącach).

Poniżej podajemy średnie wartości czasowe, w jakich wyrzynają się dane zęby u niemowlęta a później dziecka. Prezentowane wartości stanowią wskazówkę nie wyznacznik normy. Jak już wcześniej było wspomniane na dokładny czas, w jakim ma miejsce ząbkowanie wpływa szereg różnych czynników, z tego powodu u różnych dzieci ząbkowanie może przebiegać odrobinę wcześniej lub później? Prezentowany poniżej czas odnosi się do całkowicie wyrzniętych zębów (proces ząbkowania zaczyna się wcześniej).

• Siekacze przyśrodkowe, (czyli potocznie: jedynki) – są to zęby, które zazwyczaj, jako pierwsze pojawiają się w jamie ustnej niemowlęcia, pierwsze kończą wyrzynanie jedynki w żuchwie, niedługo po nich całkowicie wyrznięte są jedynki w szczęce. Proces erupcji, czyli ząbkowanie zaczyna się w okolicach 6 miesiąca życia.
• Siekacze boczne, (czyli potocznie: dwójki) – wyrzynają się, jako drugie, w szczęce pełną wysokość osiągają zazwyczaj w 11 miesiącu życia, w żuchwie natomiast jest to 12 lub 13 miesiąc życia dziecka.
• Pierwsze trzonowce, (czyli potocznie: mleczne czwórki) – przypomnienie: w mlecznym uzębieniu nie ma zębów przedtrzonowych. Mleczne czwórki pojawiają się, jako trzecie, w szczęce w okolicy 14 – 15 miesiąca życia w żuchwie tak samo.
• Kły, (czyli potocznie: trójki) – są to czwarte w kolejności ząbki, jakie wyrzynają się u niemowlęcia, ma to miejsce dal szczęki i żuchwy mniej – więcej jednocześnie: około 18 -19 miesiąca życia dziecka.
• Drugie trzonowce (potocznie mleczne piątki) – są to ostatnie ząbki, jakie wyrzynają się, jeśli chodzi o uzębienie mleczne, koniec ząbkowania mlecznego przypada, więc na 26 miesiąc życia. Dziecko ma wtedy nieco ponad dwa lata.

Poniżej te same informacje zaprezentowane na diagramie uzębienia mlecznego:

Co dalej z ząbkowaniem?

Po całkowitym wyrznięciu się zębów mlecznych kończy się okres ząbkowania u niemowląt. Dziecko rośnie jak na drożdżach i chwilowo ma spokój z wyrzynaniem się zębów. Nie znaczy to jednak, że z zębami nic się nie dzieje, dojrzewają i kształtują się w tym czasie zawiązki zębów stałych. Powoli zaczyna się resorpcja uzębienia mlecznego, (czyli: rozpuszczanie korzeni zębów mlecznych na skutek rozwoju uzębienia stałego). Ma miejsce również dalszy rozwój i dojrzewanie całej czaszki w tym naturalnie części przedniej, (czyli także szczęk i żuchwy).

Uwaga: bardzo ważna informacja! (Jeżeli jakiemuś rodzicowi nie chce się czytać całości artykułu to są jedyne słowa, które przeczytać BEZWZGLĘDNIE POWINIEN).

Mimo, że jeśli chodzi o zęby w czasie wczesnego dzieciństwa (3 do 6-7 rok życia) panuje pozorna cisza to jest to okres niezwykle istotny dla całego późniejszego życia dziecka. Dlaczego? W tym okresie kształtują się nawyki odnośnie higieny jamy ustnej. Dziecko zaczyna rozumieć coraz więcej i ma już, co myć – dysponuje w końcu całym garniturem mlecznego uzębienia. Uczy się prawidłowo używać szczoteczki. To jak dziecko będzie przez całe życie podchodziło do swoich zębów (dotyczy to oczywiście także zębów stałych) i w jakim one będą stanie w dużej mierze kształtuje się właśnie wtedy. Jednak jest to również okres, w którym wielu rodziców robi największą krzywdę swoim dzieciom, jeśli chodzi o ich zęby. Krzywda ta wynika po prostu z lenistwa i zaniechania rodziców a zwalanie winy na 3 – 5 letnie dziecko przeważnie wywołuje uśmiech politowania pod maseczką stomatologa i jest, co najmniej niesmaczne. O co chodzi:

Dziecko do 12 roku życia myje zęby pod kontrolą rodzica. Nie ma mowy o tym, że robi to bez nadzoru. Naturalnie sytuacja powinna wyglądać tak, że rodzic nadzoruje dziecko w myciu ząbków (brzdąc robi to sam) i później poprawia. Niedopuszczalne są następujące sytuacje:

• Dziecko kładzie się spać z nieumytymi zębami.
• Dziecko „w nagrodę: nie musi myć zębów.
• Po umyciu zębów dziecko wypija słodką herbatę lub zjada podwieczorek czy jakieś słodycze przed spaniem. Mycie zębów jest ostatnią czynnością, którą powinno wykonać przed pójściem spać.
• W domu dziecko straszy się dentystą.
• Sytuacja, w której nie leczy się zepsutego zęba mlecznego, bo przecież i tak wypadnie.

Ząbkowanie u dzieci, kiedy wyrzynają się zęby?

Następnym krokiem w dojrzewaniu zębów jest wymiana zębów mlecznych na stałe, czyli ząbkowanie u dzieci. Przy czym proces ten wcale nie zaczyna się od „wymiany”, bowiem pierwszym stałym zębem, który pojawia się w jamie ustnej jest zazwyczaj dolna szóstka. Rodzic nie może przegapić momentu, w którym zaczyna się ona wyrzynać. Często zdarza się, bowiem tak, że zanim osiągnie pełną wysokość już jest na niej pokaźnych rozmiarów dziura, czyli próchnica. Wynika to z tego, że dziecko nie domywa tamtej okolicy.

Ząbkowanie u dzieci różni się od ząbkowania niemowląt.

Ze względu na sytuacje, że u dziecka w buzi są zęby mleczne, charakter wyrzynania się zębów stałych jest nieco inny. Naturalnie wiąże się ona z resorpcją (skracanie korzenia) i wypadaniem zębów mlecznych. Mogą się, więc pojawić problemy z wyrzynaniem poza zgryzem lub podobne sytuacje. Również zdecydowanie częściej niż w uzębieniu mlecznym w stałym jest spotykany brak zawiązków niektórych zębów.

Ząbkowanie u dzieci dla żuchwy wygląda w następujący sposób:

• Pierwsze trzonowce (potocznie dolne szóstki) – pojawiają się około 5 – 6 roku życia, to, kiedy dokładnie zaczynają się one wyrzynać jak już było wspomniane zależy od wielu czynników – decyduje głównie genetyka.
• Siekacze przyśrodkowe (dolne jedynki) – zaczynają się wrzynać około 6 roku życia, często ma to miejsce na równi z wyrzynaniem szóstek. Wyrzynanie się jedynek raczej ciężko przegapić;).
• Siekacze boczne (dolne dwójki) – sytuacja analogiczna w stosunku do jedynek, ciężko nie zauważyć tego procesu zaczyna się podobnie, czyli około 6 roku życia.
• Kły (dolne trójki) – w jamie ustnej dziecka pojawiają się zazwyczaj w okolicach 9 roku życia.
• Pierwsze przedtrzonowce (dolne czwórki) –w następnej kolejności w żuchwie pojawiają się dolne zęby przedtrzonowe, jest to nowy „gatunek”;) zębów, w uzębieniu mlecznym ich nie było. Ta doniosła chwila ma miejsce około 9 roku życia.
• Drugie przedtrzonowce (dolne piątki) – kolejne przedtrzonowce, ich erupcja ma miejsce około 10 roku życia.
• Drugie trzonowce (dolne siódemki) – w ustach pojawiają się zazwyczaj między 10 a 12 rokiem życia.

Ząbkowanie u dzieci dla szczęki:

• Pierwsze trzonowce (górne szóstki) – podobnie jak w żuchwie jednymi z pierwszych zębów, które pojawiają się u dziecka w szczęce są górne szóstki, ma to miejsce około 6 roku życia.
• Siekacze przyśrodkowe (górne jedynki) – kolejnymi zębami, których wymianę naprawdę bardzo ciężko przegapić są górne jedynki, ma to miejsce także około 6 roku życia (jak widać sporo się wtedy dzieje). Rodzice często zastanawiają się czy nowe, stałe jedynki nie są za duże – spokojnie, one już nie urosną a dziecko owszem – gwarantujemy, że będą pasować:).
• Siekacze boczne (górne dwójki) – zostawiamy już w spokoju szósty rok życia, bo górne dwójki przeważnie pojawiają się w siódmym.
• Pierwsze przedtrzonowce (górne czwórki) – pojawiają się one w 9 roku życia, czyli podobnie jak w żuchwie.
• Drugie przedtrzonowce (górne piątki) – sąsiadki czwórek pojawiają się niedługo po nich, bowiem między 9 a 10 rokiem życia.
• Kły (górne trójki) – inaczej niż w żuchwie, w szczęce trójki zwlekają trochę z ząbkowaniem i widoczne zaczynają być po 10 roku życia dziecka.
• Drugie trzonowce (górne siódemki) – pojawiają się niedługo po kłach, lub prawie równocześnie. Czyli około 10 roku życia nasza pociecha może być dumna z pełnego garnituru zębów stałych:).
• Co z ósemkami? – Naturalnie w uzębieniu stałym człowieka są jeszcze trzecie zęby trzonowe niemniej jednak ich temat jest na tyle szeroki i wdzięczny;), że ich wyrzynaniu należy się zdecydowanie osobny artykuł.