Odbudowa zęba – jaka będzie najlepsza?

To, że w twoim zębie jest ogromny ubytek wcale nie znaczy, że musisz go usuwać! Dobry dentysta uratuje od usunięcia i naprawi nawet bardzo zniszczone zęby (oczywiście są pewne granice) – słowem kluczem jest tutaj: odbudowa zęba. Typów i rodzajów odbudów zęba jest sporo. Dlatego przygotowaliśmy, krótki spis treści, który pozwoli wygodniej poruszać się po artykule:

Czym jest odbudowa zęba?

Jest to zabieg polegający na odtworzeniu znacznego ubytku korony zęba (to ta część, która wystaje nad dziąsło). Może brakować nawet sporego fragmentu zęba a odbudowa będzie dalej możliwa. Warunkiem jest zasięg ubytku w kierunku dziąsła. Jeśli lekarz dentysta znajdzie tam wystarczającą ilość twardej tkanki (potocznie mówi się na to obręcz zęba czy z angielskiego ferrule) to są duże szanse że trwała odbudowa się uda i będzie funkcjonować prawidłowo przez wiele lat.

Jakie zęby wymagają odbudowy?

Termin odbudowa zęba ma znaczenie zbiorcze i pod jednym pojęciem ukryty jest cały szereg różnych rozwiązań. To jakie z nich zostanie zastosowane na naszym zębie zależy od tego w jakim stanie się obecnie znajduje, z jakiego powodu, kiedy nastąpiła i jak znaczna jest utrata fragmentu korony. Ważne jest też do czego taki ząb ma później służyć. Zęby potrzebują odbudowy na skutek zniszczenia spowodowanego:

• dużym ubytkiem próchnicy – najczęstsza przyczyna prowadząca do konieczności odbudowy zęba. Jeżeli ubytek próchnicy przekroczy pewną wielkość i granice to założenie zwykłego wypełnienia może nie być najlepszą opcją.
• zęby po leczeniu kanałowym – druga najczęstsza po chorobie próchnicowej zęba przyczyna konieczności wykonania odbudowy zęba. Leczenie kanałowe często pozbawia wnętrze zęba dużej ilości tkanki – wymagane to jest do prawidłowego wykonania leczenia pozwalającego uratować ząb. Jednak tak leczone zęby są zawsze słabsze i praktycznie zawsze wymagają specjalnej odbudowy.
• zęby po urazach – uderzenie, upadek lub inny uraz okolicy twarzy bardzo często prowadzi do utraty znacznych fragmentów zębów. Najczęściej łamią się wtedy zęby przednie, szczególnie siekacze (czyli jedynki i dwójki). Ich odbudowa musi sprostać dużym siłom i być estetyczna.
• zęby z dużymi wypełnieniami – dentyści często spotykają się z sytuacją gdy z powodu nieszczelności trzeba wymienić u pacjenta duże i stare wypełnienie. Mimo, że takie wypełnienie mogło z powodzeniem funkcjonować w ustach nawet ponad 30 lat nie znaczy to, że było dobre. Duże wypełnienia amalgamatowe (tak zwane szare lub srebrne plomby) w trakcie użytkowania powodują mikropęknięcia zęba. Osłabiają one jego strukturę zmniejszając wytrzymałość. Zęby takie zdecydowanie lepiej odbudować niż po prostu wymienić ciemną plombę na wypełnienie światłoutwardzalne.

Różne rodzaje odbudowy zęba, poniżej szczegółowo wytłumaczyliśmy na czym polegają poszczególne rodzaje rekonstrukcji korony zęba:

Odbudowa tymczasowa przed leczeniem kanałowym

Aby lekarz dentysta mógł przeprowadzić prawidłowe leczenie kanałowe musi przed jego rozpoczęciem usunąć z zęba przeznaczonego do leczenia całą próchnicę. Bardzo często zdarza się tak, że zostaje wtedy mało twardych części korony (miękkie to próchnica i zostały usunięte wiertłem). W takiej sytuacji należy wykonać tymczasową odbudowę zęba uzupełniającą brakujące ścianki. Wykonuje się ją w zasadzie w tym wypadku z trzech powodów:

• ząb do leczenia kanałowego powinien być swego rodzaju miseczką posiadającą wszystkie cztery ściany – umożliwia to prawidłowe płukanie płynami dezynfekcyjnymi w trakcie leczenia.
• ząb jest osłabiony a tymczasowa odbudowa (i zniesienie wiertłem najbardziej wystających części zęba) wzmacnia ściany zmniejszając ryzyko pęknięcia ściany zęba.
• pewna ilość twardej części zęba wystającej nad dziąsło konieczna jest do założenia koferdamu wymaganego do leczenia kanałowego. Odbudowa taka najbardziej przypomina założenie zwykłego wypełnienia światłoutwardzalnego.

Dentysta specjalnym materiałem kompozytowym zazwyczaj przy użyciu metalowych lub plastikowych kształtek uzupełnia brakujące fragmenty korony do wystarczającego momentu. Dlaczego odbudowa jest tymczasowa? Ponieważ nie odtwarza ona prawidłowej anatomii zęba – u góry jest przecież dziura przez którą lekarz wykonuje leczenie kanałowe. W niektórych sytuacjach dentysta użyje części takiej odbudowy jako elementu pracy docelowej.

Odbudowa zęba na korzeniu.

Zdarzają się sytuacje gdy dochodzi do odłamania i utraty całej korony zęba. Zostaje tylko korzeń czyli część zęba tkwiąca w dziąśle. Przeważnie taki stan jest wskazaniem do usunięcia pozostałości po zębie. Niemniej jednak czasem można je wykorzystać do odbudowy zęba. Jakie kryteria musi spełniać korzeń zęba aby możliwa na nim była odbudowa korony? Musi być:

• po leczeniu kanałowym – korzeń zębowy nie może mieć w sobie bakterii, bakterie eliminuje się w trakcie leczenia endodontycznego, jest to konieczny etap przy każdej odbudowie na korzeniu. Jego pominięcie lub zaniechanie będzie prowadzić do bolesnych stanów zapalnych. Korzenie, które były leczone przewodowo ale wypełnienie kanałów miało kontakt ze śliną należy przeleczyć jeszcze raz (wykonać reendo). Dzieje się tak ponieważ bakterie ze śliny wnikają bardzo szybko między materiał wypełniający a ścianki korzeni – dochodzi wtedy do wtórnego zakażenia systemu kanałowego zęba. Przed wykonaniem jakiejkolwiek pracy musi zostać ono usunięte.
• szczelnie zamknięty przed dostępem śliny – po wykonanym leczeniu kanałowym nie mogą się do niego dostać bakterie żyjące w jamie ustnej, na korzeń zakłada się natychmiast szczelną plombę – praktycznie zawsze jest to kompozyt światłoutwardzalny. Chroni to przed wspomnianym wtórnym stanem zapalnym.
• odpowiednio długi – aby odbudowa na korzeniu była możliwa on sam musi mieć odpowiednią długość, wynika to z konieczności radzenia sobie z dużymi siłami występującymi podczas gryzienia i żucia pokarmów, jeśli będzie on za krótki może dojść do ponownego odłamania nawet prawidłowo wykonanej pracy
• dookoła korzenia musi być odpowiednia ilość kości – korzeń, który potencjalnie będzie utrzymywał odbudowaną koronę musi tkwić mocno w otaczającej go kości, nie może się ruszać, niekorzystne są też sytuacje gdy dookoła niego występuje zanik kości. Mogą i często mają one miejsce gdy od utraty korony do prób odbudowy upłyną znaczny okres czasu. Korzeń zęba, który nie był leczony kanałowo zawsze jest ogniskiem stanu zapalnego, którego obecność prowadzi do utraty kości.
• wystarczająco wystawać nad dziąsło – aby odbudowa na korzeniu mogła funkcjonować przez dłuższy czas musi wystawać on wystarczająco ponad dziąsło, niekorzystna i w dłuższej sytuacji gorzej rokująca jest sytuacja gdy linia łączenia z odbudową jest głęboko pod dziąsłem. W takiej sytuacji często mogą pojawić się problemy ze szczelnością na granicy pracy protetycznej.
  

Jeżeli korzeń został odpowiednio przygotowany i zakwalifikowany przez stomatologa otwiera się droga do dalszego leczenia. Aby rekonstrukcja trzymała się korzenia muszą zostać zastosowane elementy łączące korzeń z odbudową – pojawiają się tutaj w zasadzie trzy opcje: włókno szklane, ćwieki standardowe, wkłady lane. Każde rozwiązanie zostało szerzej omówione w kolejnej części artykułu.

Odbudowa zęba na włóknie szklanym.

Jako elementy łączące korzeń zęba z koroną i wzmacniające całą strukturę stosowane są małe półprzeźroczyste patyczki wykonane z włókna szklanego. Ich zaletą jest to, że są w pewnym stopniu elastyczne. Ta cecha umożliwia bardziej naturalne a tym samym lepsze przenoszenie sił żucia między odbudowaną częścią zęba a naturalnym jego fragmentem. Dodatkowo fakt że są półprzeźroczyste wpływa korzystnie na estetykę odbudów z użyciem plomby światłoutwardzalnej. Pozostałe typy wkładów mogą przez takie wypełnienia prześwitywać. Ich zakładanie polega na przygotowaniu miejsca w kanale korzeniowym i ich wklejeniu z użyciem specjalnego kleju. Lożę pod wkład przygotowuje się drylami odpowiednio dobranymi do rozmiaru wklejonego do zęba włókna.

Odbudowa zęba na ćwieku.

Obrazowo można opisać je jako małe cienkie śruby wykonane ze stopów metali. Dentysta wkręca je przy użyciu odpowiednich kluczyków lub nasadek na wiertarki stomatologiczne w wypełnienie kanałów korzeniowych i w części w jego ściany. Mogą one też być mocowane przy użyciu specjalnych cementów. Jest to też w pewnym stopniu system, który poprzedzał wykorzystanie włókien szklanych. Chociaż stosunkowo niedawno opublikowano badania, z których wynika że w pewnych sytuacjach mogą się one sprawdzać lepiej.

Odbudowa na wkładzie koronowo – korzeniowym lanym.

Tutaj sprawa jest bardziej skomplikowana, o ile w dwóch poprzednich wypadkach odbudowa zęba przeważnie możliwa jest na jednej wizycie. Tak w przypadku wkładu lanego konieczne jest pobranie wycisków i wykonanie wkładu w pracowni protetycznej. Technik wykonuje go z odpowiednich stopów metali. Na kolejnej wizycie montowany jest on we wcześniej przygotowanym miejscu w kanale korzeniowym odbudowywanego zęba. Ten rodzaj wkładów koronowo-korzeniowych wykorzystuje się przeważnie gdy ząb chcemy odbudować koroną protetyczną.

Odbudowa na wkładzie indywidualnym cyrkonowym.

Jest to metoda bliźniaczo podobna do odbudowy zęba z wykorzystaniem wkładu lanego, różny jest tylko materiał. Podobnie jak wcześniej wkład wykonywany jest w pracowni protetycznej ale zamiast metalu technik używa tlenku cyrkonu. Tak wykonany element cechuje się większą estetyką i lepiej nadawać się będzie do przednich zębów, na które planowane są korony protetyczne pozbawione metalu w podbudowie. Różnią się one jeszcze ceną, wspomniany wkład jest sporo droższy niż wkład lany.

Odbudowa zęba koronką.

W przypadku użycia wkładu lanego lub cyrkonowego konieczne jest odbudowanie zęba z wykorzystaniem korony protetycznej. Jest to porcelanowa czapka montowana na wystający wkład i całkiem go zasłaniająca. W zależności od naszych oczekiwań i zasobności portfela możemy zdecydować się na korony z metalową podbudową zasłoniętą z wierzchu warstwą białej porcelany. Jeśli ważna jest dla nas bezkompromisowa estetyka to powinniśmy wybrać droższe rozwiązanie czyli koronki pozbawione metalu: pełnoceramiczne lub cyrkonowe. Jako podbudowa pod te ostatnie nadają się również wkłady z włókna szklanego. Generalna zasada jest taka żeby nie było widać poświaty prześwitującego przez cienką warstwę porcelany metalu.

Odbudowa kompozytem.

Są pewne sytuacje gdy do prawidłowego funkcjonowania zęba nie trzeba używać wkładów i wystarczy zwykłe założenie plomby kompozytowej. Dzieje się tak gdy pozostające zdrowe struktury zęba mają wystarczającą wielkość i odpowiedni kształt żeby dobrze znosić obciążenia siłami działającymi na zęby podczas jedzenia. Opinie pacjentów na temat tego typu odbudów są zazwyczaj pozytywne. Cenią oni sobie, że całość zabiegu wykonywana jest na jednej wizycie. Niższe są też koszty takich zabiegów.

Odbudowa jedynki.

Siekacze – czyli jedynki i dwójki to zęby, które z powodu swojej budowy i zajmowanego w ustach miejsca są szczególnie narażone na urazy. Nieprzyjemne zdarzenia takie jak upadki czy uderzenia w twarz bardzo często prowadzą do utraty fragmentu koron tych przednich zębów. Jeśli przyjdzie nam się mierzyć z tą nieprzyjemną sytuacją to postępowanie dentysty zależeć będzie od rozległości uszkodzenia zęba. Czasami odłamuje się niewielki zewnętrzny fragment korony, który wystarczy odbudować zwykłą plombą – koniecznie światłoutwardzalną. Dlaczego akurat tym rodzajem? Każdy inny materiał do wypełnień będzie z takiego zęba prędzej czy później odpadał ponieważ w tym rejonie działają duże siły żucia a prawidłowy anatomiczny kształt zębów nie sprzyja utrzymaniu materiałów, które nie przyklejają się chemicznie do zęba w sposób wystarczający (na przykład plomb chemoutwardzalnych).

Niestety częściej zdarzają się sytuacje gdy na skutek urazu dochodzi do odłamania większego fragmentu zęba. W takim wypadku ulega uszkodzeniu miazga. Zostaje mechanicznie uszkodzona i zaczyna obumierać albo dostają się do niej z jamy ustnej bakterie wywołujące nieodwracalne zapalenie. W takich stanach konieczne jest już przeprowadzenie leczenia kanałowego poprzedzającego odbudowę. Po jego wykonaniu dentysta proponuje wypełnienie materiałem światłoutwardzalnym lub odbudowę na wkładzie, na przykład z włókna szklanego. Decyzję uzależnia od wielkości zęba, jego kształtu a przede wszystkim od zakresu uszkodzeń.

W skrajnych przypadkach na skutek wypadku dochodzi do całkowitego odłamania całej korony jedynki czy innego zęba przedniego. W takich wypadkach po wykonaniu leczenia kanałowego na pozostałym korzeniu można wykonać odbudowę na ćwieku metalowym, z włókna szklanego lub z pomocą pracowni protetycznej na wkładach lanych metalowych czy cyrkonowych. Następnie nałożyć na takiego zęba koronę protetyczną. Niestety czasami jeżeli siły działające na zęby podczas traumy są duże może dojść do pęknięcia korzenia. Wtedy nie ma już żadnych szans na odbudowę i tak zniszczony ząb należy usunąć.

Jedynki jak każdy inny ząb mogą łamać się też podczas zwykłego ich używania. Dzieje się tak gdy w zębach jest lub była obecna próchnica – bardzo osłabia ona ich wytrzymałość mechaniczną. Niezwykle ważne jest żeby po urazie zębów pamiętać o regularnych kontrolach w gabinecie stomatologicznym. Dentyści sprawdzają wtedy czy zęby są żywe. Badanie żywotności warto robić co jakiś czas nawet do kilku lat po nieprzyjemnym incydencie – zdarza się bowiem, że martwica pojawia się po roku lub dłuższym okresie czasu.

Odbudowa na indeksie sylikonowym.

Jest to specjalny sposób wykonywania rekonstrukcji (zazwyczaj) przednich zębów – szczególnie jedynek i dwójek. Lekarz do odbudowy wykorzystuje specjalną formę z silikonu wykonaną samodzielnie na zębach pacjenta lub przez technika. W tym drugim przypadku mówimy o indeksie sylikonowym na wax-upie (wax po angielsku wosk) – technik uzupełnia na modelu brakujące fragmenty zębów woskiem i na tej podstawie robi sylikonową kształtkę. Dentysta formę wykorzystuje do precyzyjnego nałożenia materiału światłoutwardzalnego. Prace, które tak się wykonuje mają szereg zalet, największe z nich to dobra przewidywalność i możliwość dokładnego zachowania proporcji zębów, są one jednak droższe niż zwykła odbudowa kompozytem.

Odbudowa zęba onlayem (nakładem kompozytowym).

Jest to specjalny rodzaj koron protetycznych. Zespół technik protetyk robi go z technicznego (wymaga polimeryzacji w specjalnej lampie poza ustami pacjenta) materiału światłoutwardzalnego. Użycie tego typu odbudowy zalecane jest często po leczeniu kanałowym lub gdy brakuje znacznego fragmentu korony żywego zęba bocznego (przedtrzonowce, trzonowce). Dzięki zastosowaniu kompozytu możliwa jest oszczędniejsza preparacja – dentysta nie musi tak bardzo w zębie wiercić jak w przypadku klasycznej korony protetycznej. Onlaye nazywane są również overlayami (pokrywają wtedy większą część zęba) lub nakładami protetycznymi czy endokoronami. Opinie pacjentów na temat tego typu prac są w zasadzie tylko pozytywne: prawidłowo wykonane uzupełnienia są estetyczne i trwałe. Sama wizyta na której dentysta przygotowuje zęba jest krótsza niż w przypadku klasycznej korony protetycznej.

Odbudowa zęba NFZ.

Czy możemy skutecznie i dobrze odbudować zęba na NFZ? Odpowiedź jest w zasadzie jednoznaczna: nie. Nasz narodowy, przymusowy „ubezpieczyciel” nie przewidział takiej możliwości w swoich procedurach. Owszem refundowane (i wyceniane znacznie poniżej rynkowej wartości) są zabiegi wykonania rozległego wypełnienia na trzech powierzchniach zęba. Jednak ciężko nazwać to pełnoprawną odbudową. Dodatkowo na niekorzyść wpływa fakt, że zaleconym przez NFZ materiałem do wypełnień jest amalgamat. Poza bardzo wąskim zakresem zastosowań traktowany powinen być on jako relikt stomatologii. Zakładanie dużych wypełnień z tego materiału powoduje podczas jedzenia i zaciskania zębów pojawienie się mikropęknięć, które po czasie prowadzą do odłamania się fragmentu zęba.

Czasami spotyka się opinie pacjentów, że amalgamatową plombę mieli 30 lat i „nic się nie działo”. Może być to prawda pod warunkiem, że ubytek tak leczony był niewielki a higiena przez cały ten czas wystarczająco dobra. Zazwyczaj jest zupełnie inaczej, zgłaszają się oni z zębem pękniętym na pół gdzie po środku są pozostałości kilkuletniego, nieszczelnego amalgamtu, którym próbowali uzupełnić ubytek znacznej wielkości.

Narodowy fundusz zdrowia nie refunduje ani odbudowy na włóknie szklanym ani wykonania koron na zniszczone zęby. Refundowane jest za to usunięcie zęba, łatwo więc domyślić się jaki kierunek leczenia jest preferowany przez tą instytucję. Za przykład, że można inaczej niech posłużą stany zjednoczone. Tam żeby sfinansować odbudowę zęba z ubezpieczenia medycznego należy wykonać prześwietlenie zniszczonego zęba. Na jego podstawie dentysta ocenia stopień utraty tkanek. Jeżeli jest on duży pacjent może wykonać sobie koronę, za którą ubezpieczyciel zwróci mu pieniądze.

W Polsce biedniejsi pacjenci, których nie stać na zapłacenie za wykonanie odbudowy zębów z prywatnych pieniędzy zostają sami ze swoimi problemami. Szukając ratunku zdani są na korzystanie z nieskutecznych i nieprzewidywalnych rozwiązań mogących w dłuższej perspektywie czasu prowadzić do utraty zęba.

Odbudowa kompozytem kąta siecznego.

Jest to specjalny rodzaj odbudowy zniszczonego fragmentu korony siekaczy. Kąt sieczny to ten zewnętrzny fragment korony zęba, który graniczy z zębem sąsiednim. Często do jego odłamania dochodzi u dzieci i młodzieży. Najczęściej problem dotyczy jedynek górnych. Tutaj wyjątkowo NFZ refunduje odbudowę takiego materiałem światłoutwardzalnym ale tylko do 18 roku życia. Osoby starsze muszą za taki zabieg zapłacić. Kąt sieczny można odbudować zwykłą plombą światłoutwardzalną – inne rodzaje materiałów nie będą utrzymywać się w zębie. Lub z wykorzystaniem wspomnianego wcześniej indeksu sylikonowego.

Odbudowa zęba – ceny.

Ile kosztuje odbudowa zęba? Wszystko zależy od wielkości brakującego fragmentu i wybranej metody. Poniżej prezentujemy średnie widełki cenowe wybranych usług. Należy pamiętać, że do części zabiegów należy doliczyć znieczulenie (przeważnie 30-60 pln). Konieczne może być również wykonanie zdjęcia RTG (około 30 pln).

• odbudowa kompozytem kąta siecznego: 200 pln do 1000 pln za ząb
• uzupełnienie plombą światłoutwardzalną niewielkiego ubytku szkliwa po urazie: 100 pln do 350 pln
• odbudowa zęba wkładem z włókna szklanego: 200 pln – 500 pln (do ceny należy doliczyć koszt wypełnienia)
• rekonstrukcja na ćwieku metalowym: 100 pln – 300 pln (jak wyżej: plus wypełnienie)
• odbudowa zęba wkładem lanym: 200 pln – 500 pln (należy doliczyć cenę późniejszej korony)
• użycie wkładu cyrkonowego: 500 pln – 1500 pln
• korona protetyczna metalowa: 500 pln – 1250 pln korona cyrkonowa lub pełnoceramiczna: 900 pln – 2500 pln
• onlay, overlay, endokorona (kompozyt): 600 pln – 2000 pln

Prawdopodobnie jeśli bardzo się postaramy znajdziemy dentystów wykonujących pewne usługi taniej niż podane ceny „od”. Pozostaje jednak zadać pytanie czy warto?