Czarny ząb – co z nim zrobić?

Czarny ząb czym grozi?

To jasna sprawa, że większość z nas wolałaby żeby własne zęby były ładne i białe. Taki jest ogólnie przyjęty kanon piękna. Jednak kolor zębów to nie tylko kwestia estetyki. Często zmiana barwy zęba (jego czernienie) lub większej ich ilości na ciemniejszą może zwiastować poważne problemy zdrowotne a nieleczona prowadzić nawet do groźnych powikłań. Wtedy często nie ma już ratunku dla czarnego zęba i trzeba go usunąć. Jak się obronić przed tą przykrą koniecznością? O tym i kilku innych istotnych rzeczach piszemy poniżej.

Ząb czarny czy bardziej żółty – ważna różnica!

Warto w tym miejscu zaznaczyć różnicę między ciemnieniem zębów a ich żółknięciem. Zmiana barwy zębów na bardziej żółte jest bowiem normalna. Odcienie koloru żółtego to naturalna barwa zdrowych zębów. Zęby stałe u dzieci są bardziej żółte niż mleczaki, u dorosłych wraz z wiekiem zęby też coraz bardziej żółkną. Związane jest to z procesami starzenia i dojrzewania szkliwa (czyli zewnętrznej, twardej części zębów). Tak samo zęby wybielone prędzej czy później wrócą do bardziej żółtych odcieni.

Niebezpieczna jest natomiast zmiana barwy na ciemne kolory bliższe szarości czy wręcz czarne. Taki proces dotyczący pojedynczego lub wielu zębów jest praktycznie zawsze oznaką, że z naszym uzębieniem dzieje się coś złego. Dlatego jeśli tylko zauważymy u siebie ciemny lub nawet czarny ząb lub jego fragment to warto od razu umówić się na wizytę w gabinecie dentystycznym.

Dlaczego zęby robią się czarne?

Mechanizm przebarwiania się zębów wiąże się z ich budową mikroskopową. Pod twardym szkliwem (zewnętrzna część zęba) leży zębina. W jej strukturze są mikroskopijne kanaliki. Chłoną one barwniki pokarmowe ze śliny, krwi czy niektórych rodzajów wypełnień. Z czasem następuje ich akumulacja i w rezultacie ząb czernieje przyjmując ciemniejszy kolor.

Przyczyn pojawiania się ciemnych barw na zębach jest kilka. Poniżej wymieniliśmy wszystkie z nich. Uszeregowane są one w kolejności od najczęstszych do tych, które pojawiają się zdecydowanie rzadziej:

• Czarniejący ząb to najczęściej próchnica!

Jest to bez dyskusyjnie najczęstsza przyczyna, z powodu której zęby stają się czarne. Czarny ząb w środku to choroba próchnicowa (bo tak brzmi dokładna, fachowa nazwa). To nic innego jak zwykły ubytek czy też potocznie: dziura w zębie. Jeżeli jesteśmy na bakier z regularnym myciem zębów, w naszej diecie jest odpowiednia ilość cukru (praktycznie zawsze) to prędzej czy później pojawi się ognisko próchnicy. Jest to zniszczona, miękka część, kiedyś twardego zęba. Powstaje ona na skutek działania bakterii.

Dlaczego ząb z ogniskiem próchnicy zaczyna robić się ciemniejszy a nawet, z czasem zupełnie czarny? Związane jest to z tym, że w chorej, miękkiej części zęba odkładają się barwniki pokarmowe z zalegających tam resztek jedzenia. Kolor takiego miejsca waha się od ciemno kremowego, poprzez odcienie brązu, aż do całkiem czarnego. Gdy ubytek zasłonięty jest zdrowym szkliwem (bardzo często) ząb lub jego część przybiera kolor szary lub delikatnie siny. Warto wspomnieć, że czasami nie jesteśmy sami własnym okiem wychwycić zmian koloru zęba. Bardzo często sytuacja taka ma miejsce gdy ubytek pojawia się w pomiędzy dwoma sąsiednimi zębami. Takie problemy są jednak do wychwycenia na standardowym, kontrolnym badaniu stomatologicznym.

• Odsłonięta zębina.

Jak wspomnieliśmy wyżej pod szkliwem, w środku zęba leży bardziej miękka część – zębina. Zawiera ona mikroskopijne kanały zębinowe, w których odkładają się barwniki pokarmowe powodujące przebarwienia. Jeżeli ta tkanka zostanie odsłonięta to mając kontakt ze śliną będzie się przebarwiać. Dzieje się tak na przykład na skutek utraty szkliwa czy opadnięcia dziąseł.

• Czarny ząb w środku? To prawdopodobnie martwy ząb.

Drugą częstą przyczyną powstawania czarnych zębów jest martwica miazgi (czyli nerwu). Resztki obumarłych tkanek wewnątrz korony zębowej (w środku zęba) rozkładają się i zmieniają kolor. Mamy wtedy wrażenie, że ząb jest czarny w środku. Dlaczego tak wygląda? Przebarwieniu ulega bardziej miękka część zęba znajdująca się w środku, nazwana zębiną. Od zewnątrz otoczona jest szkliwem, które jest w pewnym stopniu przezierne. Stąd jeżeli ząb „psuje się od środka” to wygląda jakby był czarny wewnątrz a maskowane jest to przez jaśniejsze szkliwo. To co widzimy na zewnątrz to kolor zbliżony do szarego lub sinego.

Taka sytuacja może mieć miejsce na przykład po urazie. Lub gdy zęby mają rozległe bądź głębokie wypełnienia. Warto wspomnieć, że zdarzają się sytuacje gdy od urazu lub założenia plomby do obumarcia miazgi minie nawet kilka lat. Podobnie jak próchnica martwe zęby możliwe są do rozpoznania w trakcie rutynowego badania kontrolnego u dentysty.

Pamiętajmy, że  czasem zdarzające się obumarcie zęba po założeniu wypełnienia prawie nigdy nie jest winą stomatologa. Winę ponoszą bakterie, które pierwotnie zniszczyły ząb. Podrażniły one prawdopodobnie miazgę na tyle, że nie mogła się zregenerować nawet po założeniu prawidłowej wykonanej, szczelnej plomby.

• Urazy zębów.

Jak wspomnieliśmy wyżej uderzenia w zęby mogą spowodować ich martwicę i po jakimś czasie zmianę koloru zęba. Jednak czasem po urazie zęby ciemnieją bardzo szybko. Jest to związane z obecnością krwi w komorze zęba (przestrzeń, w której prawidłowo znajduje się nerw). Siła działająca na ząb powoduje rozerwanie naczynia krwionośnego w miazdze i wylew krwi, która wchłaniana jest przez porowatą zębinę (część zęba znajdującą się pod szkliwem). Następnie rozpadają się substancje pochodzące z krwinek i to one odpowiedzialne są za zmianę koloru na sino różowy a później coraz ciemniejszy.

• Stare plomby z amalgamatu.

Kolejną bardzo częstą przyczyną ciemnienia zębów są amalgamatowe plomby. Związki chemiczne obecne w tych wyplenieniach starego typu bardzo często utleniają się i wnikają w struktury zęba. Przebarwiają go trwale na ciemne kolory (czasem nawet na czarno). Na takie problemy nie pomaga nawet wybielanie zębów. Jeśli nic się nie utlenia to i tak te czarne uzupełnienia prześwitują przez szkliwo. Zęby z nimi wyglądają na szare lub sine. Między innymi właśnie z tego powodu nie stosuje się tych materiałów do uzupełniania ubytków w zębach przednich.

Wypełnienia te są niestety bardzo popularne w Polsce. Są to bowiem materiały rekomendowane do użycia w zębach bocznych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Rekomendacja ta wynika z chęci oszczędności i niedofinansowania publicznej służby zdrowia w zakresie opieki stomatologicznej. Na szczęście obowiązuje zakaz stosowania amalgamatów u dzieci.

• Leczenie kanałowe.

Zmieniać kolor na ciemniejszy mogą również zęby po leczeniu kanałowym. Związane jest to z dwoma sytuacjami. W zachyłkach komory – czyli przestrzeni gdzie w zdrowym zębie jest nerw – mogą pozostać jego fragmentu, które z czasem ciemnieją. Drugim problemem, który może się pojawić są niektóre substancje chemiczne używane w trakcie leczenia kanałowego. Czasami zdarza się, że to one zmieniają kolor leczonego zęba na ciemniejszy. Między innymi dlatego, w większości wypadków po leczeniu kanałowym należy wykonywać odbudowę protetyczną.

• Osady, czarny nalot na zębach.

Niektóre pokarmy i napoje mogą zostawiać na zębach czarny nalot. Są to na przykład kawa, herbata i wybrane zioła. Podobnie jest z używkami. Palenie tytoniu zawsze będzie miało negatywny wpływ na kolor zębów. W obu wypadkach ciemne bądź czarne przebarwienia mają charakter miejscowy i dotyczą tylko fragmentu zęba. Najczęściej występują przy dziąsłach i po wewnętrznej stronie zębów: od strony języka i podniebienia.

• Nieszczelne wypełnienia.

Z czasem nawet najlepsze plomby światłoutwardzalne ulegają zużyciu. Może pojawić się wtedy mikroprzeciek między wypełnieniem a zębem. Charakteryzuje się on powstaniem ciemnej obwódki wokół wypełnienia. Jeżeli jest on duży może wpływać na kolor całego zęba – szczególnie w zębach przednich.

• Przebarwienia po lekach.

Niektóre antybiotyki (na przykład z grupy tetracyklin) podane dziecku w trakcie formowania się zawiązków zębów mogą prowadzić do ich trwałego przebarwienia na ciemny kolor. Dlatego ważne jest żeby samodzielnie bez konsultacji z lekarzem nie podawać dzieciom leków, które nie są dla nich zapisane. Inną grupą leków, które mogą wywoływać problemy z ciemniejszą barwą zębów to preparaty żelaza. Szczególnie te w postaci płynnej. W tym przypadku czarne przebarwienia są dużo łatwiejsze do usunięcia niż te po antybiotykach.

Czarne przebarwienia mogą powodować też leki stosowane miejscowo w jamie ustnej. Dzieje się tak podczas długiego używania płynów do płukania jamy ustnej zawierających chlorheksydynę. Przebarwienia takie nie są zazwyczaj trudne do usunięcia mimo to zaleca się nie przekraczanie 2 tygodni ciągłego jej stosowania. Miejscowo działającą substancją, która trwale przebarwia zęby na ciemny kolor jest azotan srebra używany przy lapisowaniu zębów u dzieci. Z powodu trwałości zmiany barwy lapisowane są tylko zęby mleczne.

Leczenie czarniejącego zęba.

Na ogół z czarnymi zębami nie poradzimy sobie sami własnymi siłami, konieczna jest więc wizyta w gabinecie stomatologicznym. W zależności od przyczyny lekarz dentysta zaproponuje różne metody leczenia odpowiednie do przyczyny, która spowodowała powstanie problemu. Może to być:

• Leczenie próchnicy – gdy to ona wywołuje zmianę barwy zębów dentysta usuwa zmienione chorobowo części zęba. Następnie zakłada wypełnienie. Jeżeli zależy nam na estetyce i ładnym kolorze należy wybrać plombę światłoutwardzalną. Wysoko estetyczne materiały nie są bowiem dostępne w leczeniu na NFZ.
• Wymiana starych wypełnień – jeżeli problem z czarnym zębem spowodowany jest starym, nieszczelnym wypełnieniem, należy je wymienić na nowe. Jeżeli wypełnienie jest duże warto rozważyć możliwość wykonania innego rodzaju odbudowy na przykład nakładu protetycznego (onlay).
• Usunięcie amalgamtów – w przypadku przebarwień spowodowanych przez czarne plomby rozwiązaniem jest ich usunięcie i założenie estetycznych wypełnień z materiałów światłoutwardzalnych. Może się zdarzyć tak, że ząb jest osłabiony przez lata użytkowania amalgamtu. Jeżeli tak to jest to dobry moment na zastanowienie się nad innym rozwiązaniem niż zwykłe wypełnienie. Czasem może okazać się, że korzystniejsze będzie zrobienie na przykład korony protetycznej. Zasłoni ona szczelnie przebarwiony ząb.
• Profesjonalne czyszczenie zębów – w przypadkach gdy czarny kolor zębów wywołany jest przez osady i naloty pomoże piaskowanie i polerowanie zębów. Zabiegi te usuną przebarwienia ze szkliwa. Uwaga, pamiętajmy, że profesjonalne czyszczenie zębów nie zmieni ich koloru na jaśniejszy – od tego jest wybielanie. Jednak zęby po usunięciu osadów wygadają zdecydowanie lepiej i wielu pacjentom wydają się być jaśniejsze.
• Wybielanie – jeżeli ciemniejszy jest pojedynczy martwy ząb można zastosować wybielanie wewnętrzne ograniczone właśnie do niego. Przy dobrej współpracy pacjenta (musi bezwzględnie, regularnie zgłaszać się na kilka kolejnych wizyt) daje ono bardzo dobre rezultaty. Możliwe jest nawet wybielanie korzenia, który czasem może prześwitywać przez dziąsło. W każdym przypadku martwy ząb musi być po leczeniu kanałowym.
• Założenie licówek czy koron – jeżeli zęby są trwale przebarwione (na przykład z powodu zażywanych leków) wskazane będzie wykonanie licówek czy w razie potrzeby koron. Zasłonią one ciemne tkanki całkowicie je maskując.

Domowe sposoby na czarny ząb.

Na większość problemów z czarnymi zęba nie ma dobrych domowych rozwiązań. Jednak jeżeli ciemne plamy wynikają z obecności osadów można spróbować dwóch rzeczy:

• wymiana szczoteczki na elektryczną lub soniczną – włókna w takich szczoteczkach wielokrotnie częściej dotykają powierzchni szkliwa niż w tych tradycyjnych. Jest więc duża szansa, że lepiej usuną pewną część zalegającego osadu.
• używanie pasty wybielającej lub specjalnej do zwalczania osadu – obydwie pasty mają zwiększoną zawartość środków ściernych. Skutkuje to lepszym usuwaniem osadów przy codziennym myciu zębów. Warto taka pastę stosować wymiennie ze zwykłą – zminimalizujemy wtedy ryzyko nadmiernego starcia szkliwa.

Przebarwione bruzdy w zębach.

Warto wiedzieć, że nie każda czarna szczelina w zębie to powód do zmartwień. Jeżeli widzimy u siebie w zagłębieniach zębów bocznych (trzonowców i przedtrzonowych) cienkie, ciemne „pajączki” to jest duża szansa, że mamy do czynienia tylko z przebarwionymi bruzdami. Są to naturalne zagłębienia w strukturze zęba. W dolnych swoich częściach są  na tyle cienkie, że zatrzymywać mogą barwniki rozpuszczone w ślinie.

 

Czasami niestety zdarza się, że taka czarna bruzda to oznaka próchnicy. Jeżeli mamy wątpliwości to rozwieje dentysta podczas badania. Dysponując dobrym oświetleniem a niekiedy powiększeniem jest w stanie ocenić czy czarne bruzdy to próchnica czy tylko naturalne przebarwienia.

Czarny ząb mleczny u dziecka.

Czerniejący ząb mleczny u dziecka może pojawić się z powodu podobnych przyczyn jak u osoby dorosłej. Jednak najczęściej winne są:

• próchnica
• obumarcie miazgi po założeniu wypełnienia
• uraz

Leczenie zależy od przyczyny. Jeżeli to próchnica to trzeba założyć wypełnienie – w zębach mlecznych możemy poprosić o użycie kolorowej plomby (nie na NFZ). Obumarcie miazgi i urazy leczy się podobnie. Przeprowadzając u dzieci odpowiednik „dorosłego” leczenia kanałowego. Czasem, jeżeli czarny mleczak jest zbyt zniszczony należy go po prostu usunąć.

Jak zapobiegać czernieniu zębów?

• Kup lusterko stomatologiczne – i regularnie kontroluj swoje zęby. Pozwoli to wychwycić samodzielnie część problemów, które mogą się pojawić. Jak wygodnie używać lusterka do oglądania zębów? Najlepiej robić to przed dużym lustrem pomagając sobie latarką z telefonu. Obraz z małego lusterka stomatologicznego powinien odbijać się w dużym. Wtedy wszystko widzimy wyraźnie.
• Regularne przeglądy – podczas badań kontrolnych dentysta dokładnie ogląda wszystkie zęby. Korzystając z dobrego oświetlenia i czasem powiększenia może wychwycić chorobę zęba na wczesnym jej etapie. Mowa tu zarówno o martwicy jak i zwykłym ubytku. Pozwoli to na wyleczenie problemu zanim spowoduje czarnienie zęba.
• Doskonała higiena – regularne, codzienne, dokładne mycie zębów przeciwdziała wielu problemom. Dzięki temu nie odłoży się na naszych dziąsłach kamień nazębny, podobnie osady na szkliwie. Nie pojawią się również ubytki.